Transformatie Johanna Marcus Nijlandschool naar huurwoningen in Apeldoorn

Van Wijnen Projectontwikkeling is door de Gemeente Apeldoorn geselecteerd om in de binnenstad van Apeldoorn een bijzonder project te realiseren. In de voormalige Johanna Marcus Nijlandschool aan de Paul Krugerstraat komen 16 middeldure huurappartementen. Het ontwerp is van de hand van de architecten van Studio Groen+Schild uit Deventer. Van Wijnen Deventer tekent voor de uitvoering. Het is een ontwikkeling met respect voor de historie van de voormalige school. ‘We willen het verhaal behouden.’

Eigentijds wonen in een pand met een verhaal

Eén voet over de drempel van de voormalige Huishoudschool en je waant je 70 jaar terug in de tijd. Je oog valt gelijk op de brede, oude schooltrap, met z’n dieprode, houten leuningen. Hier liggen heel wat voetstappen, zoveel is duidelijk. Met een beetje fantasie hoor je zelfs het gegiebel en gelach van de Apeldoornse jongedames die innig gearmd van klaslokaal naar klaslokaal liepen om te leren koken, wassen en strijken.

Het DNA van het gebouw behouden

Het schoolgebouw is oorspronkelijk een ontwerp van architect P. Schurink en werd gebouwd in 1954. In 2019 nodigde gemeente Apeldoorn ontwikkelaars uit om met plannen voor het gebouw te komen. “Het was niet meer geschikt als school, maar nog steeds een prachtlocatie”, zegt Linda Bruning-De Vries, projectleider bij gemeente Apeldoorn. “In onze gemeente is een grote woonbehoefte. Daarom besloten we om het gebouw een tweede leven als woonbestemming te geven. Maar wel onder voorwaarden. Het pand is een gemeentelijk monument en vertelt een historisch verhaal dat behouden moet blijven. Ook willen we zoveel mogelijk authentieke kenmerken behouden.”

Gespecialiseerd in transformatie

Een kolfje naar de hand van Van Wijnen Deventer, een vestiging die gespecialiseerd is in de transformatie van gebouwen. “De transformatie van de Johanna Marcus Nijlandschool was een kans die we niet wilden laten lopen”, vertelt Martijn Bax, projectontwikkelaar bij Van Wijnen Deventer. “Een gaaf idee vonden we het.” Van Wijnen schakelde architect Ellen Schild van Studio Groen+Schild in. Samen met architect Arnold de Bruin maakte zij het ontwerp voor de transformatie. Ellen: “De gemeente wil nadrukkelijk het verhaal van het pand behouden; dat is onderdeel van de Apeldoornse geschiedenis. Daar kunnen we ons helemaal in vinden. En we willen er een nieuw verhaal aan toevoegen: dat van de bewoners.”

Wonen in een klaslokaal

De kern van het plan is transformatie vande school tot een woonbestemming met 16 middeldure huurappartementen. Het is een hele puzzel om in een bestaand pand met een oorspronkelijk andere functie 16 appartementen te situeren, aldus Ellen. “De lokalen in het hoofdgebouw en het praktijkgebouw hebben verschillende vormen. Met dat gegeven zijn we gaan schetsen. Er zijn maar een paar appartementen identiek, verder zie je vooral veel variatie.” Martijn: ”Ook in afmeting: het kleinste appartement meet rond de 60 m2, het grootste ongeveer 125 m2. Elk appartement krijgt een buitenruimte: een tuin of balkon.”

Ook qua sfeer is het schoolgebouw zelf het vertrekpunt. Ellen: “De woningen zijn zo ingedeeld dat je duidelijk voelt dat je in een klaslokaal woont. De klaslokalen hebben een bijzondere vorm: ze zijn bijna vierkant. En ze zijn zo’n vier meter hoog, dat is voor een woonruimte uitzonderlijk.” Zo zijn er meer details die verwijzen naar de schoolse geschiedenis van het gebouw. “We gebruiken waar dat kan de authentieke deuren uit het gebouw, bijvoorbeeld als toegang tot de appartementen. Die details maken het. Hoe leuk is het als je kunt zeggen dat je in een oude school woont?”

Werken met bestaand ‘canvas’

Werken met een bestaand ‘canvas’ is prettig, vindt Ellen. “Het biedt kansen. Het is heel mooi om in zo’n gebouw als dit rond te lopen, oude tekeningen te bekijken en te achterhalen welke verhalen er liggen. Daar kun je als architect iets nieuws aan toevoegen, zodat je er kunt wonen. Aan de achterzijde van het gebouw hebben we een aantal uitbouwen gesloopt, zodat het gebouw zijn oorspronkelijke vorm terugkreeg. Een toevoeging zijn de balkons. Deze zijn van staal en krijgen een bronskleurige afwerking. Een nieuw element dat echt onze handtekening laat zien. Overigens is alles wat we toevoegen reversibel. Belangrijk bij het transformeren van erfgoed.” 

Duurzame oplossingen bedenken

Een kenmerkend element zijn de stalen kozijnen. Ellen: “De voorgevel bepaalt het historische aanzicht van het gebouw. Daarom wilden we de typerende kozijnen zoveel mogelijk behouden, maar wel op een energetisch verantwoorde manier. Een uitdaging. Het zijn stalen kozijnen met enkel glas, dus niet duurzaam. Toch zijn we tot een oplossing gekomen. Aan de voorkant van het gebouw hebben we achter de bestaande kozijnen achterzetramen(extra ruiten) geplaatst. Aan de achterkant van het pand hebben we een aantal kozijnen weggehaald en nieuwe gevelopeningen gemaakt. Die krijgen nieuwe, goed geïsoleerde kozijnen met dubbel glas.”

Energetisch goed bouwen is keuzes maken

“Om energetisch goed te bouwen moet je keuzes maken. Concessies doen soms”, vult Martijn aan. “Het pand moet minstens weer 50 jaar meegaan, we willen het echt door kunnen geven. Eerlijk gezegd was ik bang dat de achterzetramen geen fraaie oplossing waren, maar dat is me enorm meegevallen. Als je een foto van het huidige aanzicht maakt en je vergelijkt die met een foto van vroeger, zijn ze identiek. We zijn in het hele gebouw teruggegaan naar de oorsprong. Alles wat later aan het pand is bij- en uitgebouwd, hebben we weggehaald, zoals de sluis naar de gymzaal.”

Waren er meer uitdagingen? Ellen: “De hoofddraagconstructie in het gebouw bleek in slechte staat te zijn. De dunne vloeren voldeden niet aan de huidige wooneisen. We willen dat mensen hier comfortabel en veilig kunnen wonen, dus hebben we een nieuwe stalen draagconstructie toegevoegd die nauwelijks zichtbaar is.”

Waarde creëren

Circulariteit is een belangrijk uitgangspunt bij dit project. Wat behouden kan worden, blijft intact. Zoals de hoofdentree, het trappenhuis en de gangstructuur. Het gevelbeeld bij de entree en het monument aan de gevel zijn tijdens de bouw afgeschermd en worden in volle glorie hersteld. De stalen kolommen en liggers die vrij kwamen bij de sloop van enkele bijgebouwen, worden gebruikt als draagbalken. Oude deuren, kozijnen, kapstokken en veiligheidsstangen voor de ramen worden hergebruikt.

Meer dan alleen stenen stapelen

Kenmerkend voor dit project is dat Van Wijnen meer doet dan alleen stenen stapelen. Martijn: “We kijken breder: hoe kunnen we waarde creëren? Zo hebben we Koningskind Kinderopvang bij de plannen betrokken; deze organisatie gaat buitenschoolse opvang verzorgen in de voormalige gymzaal. Een ander aspect is vergroening. Het plein aan de voorzijde van het pand was volledig verhard. We vervangen stenen door grasvakken en plaatsen infiltratiekratten in de grond, zodat het water in het gebied blijft. Het hek gaat weg en zo wordt het een toegankelijke ruimte waarmee we de laan van het Oranjepark naar de stad vergroenen. Achter het gebouw komen parkeerplaatsen. Ook daar komt groen. We dragen graag bij aan leefomgevingen.” Linda: “Dat was dan ook onderdeel van de opdracht: niet alleen woningen bouwen, maar iets toevoegen. Dat doet van Wijnen hier. Zo creëer je samen meer kwaliteit en beweging in de binnenstad.”

Impuls voor de stad

Alle partijen ervaren de samenwerking als uitermate prettig. Het zegt iets dat dit project zo snel van de grond komt, vindt Martijn. “We verwachten eind februari 2022 op te leveren. Daarna gaat een belegger de appartementen verhuren. Dat is ongeveer drie jaar nadat de gemeente een uitvraag deed. De vergunningen waren enorm snel voor elkaar en dat is uniek voor een binnenstedelijke opgave.”

Voor Apeldoorn is de transformatie van de voormalige school een echte impuls. “Heel mooi dat we dit samen bereikt hebben”, zegt Linda. “Hier word ik heel blij van.” Ook Ellen is tevreden. “Het geeft een goed gevoel om zo’n pand als dit te behouden en een herbestemming te vinden. Daar ben ik heel trots op.”

Hier gaat ons hart sneller van kloppen

Wat Van Wijnen betreft smaakt dit project naar meer, zo besluit Martijn. “Wij vinden dit helemaal fantastisch. We gaan zeker op zoek naar meer van dit soort gebouwen waar we van betekenis kunnen zijn. Daar gaat ons hart sneller van kloppen!”