Restauratie voormalig postkantoor in Elburg

In juni 2020 kochten Jos Snoek en Ron Verduijn, oprichters van architectenbureau Buro STIEL, een Rijksmonument aan de Ledige Stede in Elburg. Ze vroegen Van Wijnen Zwolle om in bouwteam samen te werken aan de restauratie van het voormalig postkantoor in Elburg. En niet alleen de restauratie, ook voor de verduurzaming en herbestemming van een pand met een lange geschiedenis. Jos: ‘Het pand is met respect voor het verleden weer toekomstbestendig gemaakt.’

Wie naar Buro STIEL loopt, maakt letterlijk een wandeling door de late middeleeuwen. Elburg is eind veertiende eeuw nieuw gebouwd als vestingstad. De geschiedenis is zichtbaar aan de stevige stenen stadsmuren, karakteristieke gevels en het rechte stratenplan. Op de plek waar Buro STIEL sinds juni 2020 gevestigd is, zat in 1870 nog een postkantoor met directeurswoning. Jos: ‘Als bureau zijn we gespecialiseerd in erfgoedprojecten. We begeleiden een project van conceptfase tot realisatie en de onderhoudsfase daarna. Het pand aan de Ledige Stede was dan ook een perfecte match met wat wij zelf doen. Het was onze wens om het pand zo te restaureren dat het opnieuw een kantoor- en woonfunctie zou krijgen, net zoals in 1870 nog het geval was.’

Voorzetwanden en systeemplafonds

Voordat Jos en Ron het pand konden betrekken, moest er heel wat gebeuren. ‘Het pand was helemaal dichtgeslibd,’ vervolgt Jos. ‘Vanaf de jaren negentig waren er onder andere de VVV, een schoolinstelling, de GGZ en diverse bedrijven in het pand gevestigd. Het zat vol met voorzetwanden en systeemplafonds en er was zelfs een flinke lift ingebouwd. Het mooie was dat de historische structuur van de hoofdbouwfasen 1475, 1638, 1830 en 1870 nagenoeg geheel aanwezig was. Dit was een mooie basis voor de plannen. We gingen in gesprek met de gemeente en de monumentencommissie en zij waren enthousiast over onze plannen, ook omdat we zo zorgvuldig met het gebouw en de gelaagde geschiedenis omgingen. We lieten eerst alle voorzetwanden, systeemplafonds, etcetera verwijderen, zodat bouwhistorisch onderzoek kon worden uitgevoerd als basis van een zorgvuldig restauratie- en herbestemmingsplan.’

Betrouwbare partner

Buro STIEL besloot het project in bouwteam te realiseren. ‘Voor ons was het een logische keuze om Van Wijnen Zwolle te vragen voor dit project. We hebben al eerder samengewerkt, onder andere aan Academiehuis de Grote Kerk in Zwolle. Zij hebben bewezen een betrouwbare en kwalitatieve partner te zijn in restauratiewerk. Planning en processen zijn er goed georganiseerd én de mensen zijn er teamspelers. Daarnaast begrijpt Van Wijnen onze visie op gebouwen. We willen werk neerzetten dat duurzaam en toekomstbestendig is. We kijken over onze eigen generatie heen.’

Niet met de sloophamer

Martijn Beuwer, restauratiespecialist bij Van Wijnen Zwolle, vertelt: ‘Van een project als dit gaat mijn hart sneller kloppen. Van huis uit ben ik timmerman, net als mijn vader, met een passie voor het timmervak en de  geschiedenis. Ik vind dat erfgoed met zorg moet worden behandeld. Het gaat bij restauraties altijd om maatwerk.’ Van Wijnen heeft het ERM-certificaat, Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg. Dit certificaat geeft aan dat Van Wijnen werkt volgens bepaalde kwalitatieve normen en processen op het vlak van restauratie. ‘Dit project begon met het voorzichtig strippen van de lagen die in de loop der jaren waren toegevoegd. Erfgoed restaureren vraagt om doordacht handelen, ‘even’ met de sloophamer erdoor kan niet.’

Van juten plafond tot 17e-eeuwse balken

Met het strippen van het pand kwam de geschiedenis opnieuw tot leven. Zo werd zichtbaar waar de loketten van het postkantoor zaten, kwamen er een juten plafond, prachtige schildpadtegeltjes en een 18^e-eeuwse olieverfschildering tevoorschijn en werden de moer- en kinderbinten uit 1638 blootgelegd. Op de tweede verdieping werd de kap, die deels uit 1475 en deels uit 1638 stamt, weer helemaal zichtbaar. Jos: ‘Het is onze visie dat we alleen toevoegingen willen doen die het gebouw dienen en verrijken. Dat aanvullingen harmoniëren met wat er al is en het verleden met de toekomst verbinden. In dat licht hebben we een trapopgang toegevoegd. De lambrisering is door Van Wijnen gemaakt in hun werkplaats en past goed in het pand.’ Martijn vult aan: ‘In onze werkplaats werken vaklieden die het geweldig vinden om dit werk te doen. Geen profilering of werkstuk is te gek, zij kunnen alles maken.’ Voor de trapopgang moest een deel van de vloer uit 1638 worden weggehaald. Dit deel is elders in het pand hergebruikt waar de vloerconstructie ooit verdwenen was voor een lift. Ook zijn bruikbare bakstenen, paneeldeuren, plafondschroten en andere materialen bewaard en hergebruikt. Jos: ‘Niets gaat weg.’

Strategische keuzes

Restauratie vraagt om flexibiliteit van het bouwbedrijf, zegt Jos. ‘Gedurende het werk hebben we besloten om de anhydriet dekvloeren uit de jaren negentig te vervangen door een systeem van EPS-korrels, zodat we lichtere vloeren zouden hebben die we goed konden uitvlakken. Dat vraagt om een bouwbedrijf dat meedenkt.’ Martijn vult aan: ‘Wat goed was, is behouden. Zo vind ik het mooi dat waar mogelijk het monumentale glas nog in de kozijnen zit. Daarentegen is de kap aan de buitenkant goed geïsoleerd. Een warmtepomp zorgt voor de verwarming van het pand.’ Jos besluit: ‘Bij een monument gaat het om strategische keuzes. Het gaat om de balans tussen het oude behouden en het gebouw toekomstbestendig maken. Ik vind dat dat hier meer dan gelukt is.’

Verder praten over het restaureren van monumentale panden? Neem dan contact op met Martijn Beuwer.

E-mail Martijn